Tijdens de jaren dat ik mijn lessen filosofie volgde kwam ik voor het eerst kort in aanraking met de stoïcijnen. Het beeld wat ik toen van ze kreeg was van stoffige filosofen die alle emoties uit hun leven hadden gehaald. Simpel gezegd: ik vond het robots.
Jaren later kwam ik ze weer tegen, maar dan niet in filosofische context. Ik hoorde top ondernemers uit Amerika praten over hoe het stoïcisme hun leven had veranderd.
“Hebben zij het nou over diezelfde saaie filosofie als waar ik mijn lessen over had?”, vroeg ik mij af.
Het bleek inderdaad om dezelfde filosofie te gaan. Doordat inspirerende wereldleiders zo enthousiast waren over het stoïcisme, begon ik mij er alsnog in te verdiepen. Onverwacht opende een nieuwe wereld.
Inmiddels zijn we een aantal jaar verder en zie ik het als de beste en meest praktische filosofie voor een goed leven.
Hoe kan het dan dat ik — en grote kans dat jij dit ook hebt — zo’n ander beeld had van het stoïcisme?
De misvatting die mensen hebben bij het stoïcisme komt door de betekenis van het woord in onze taal. We gebruiken het als beschrijving voor iemand die onverschillig overkomt. We bedoelen daar niet mee dat iemand ook daadwerkelijk een Stoïcijn is.
Dat het woord deze betekenis heeft gekregen is niet gek. Stoïcijnen kunnen inderdaad onverschillig overkomen. Alleen als je iets meer in deze filosofie verdiept, dan kom je erachter dat er niets van het beeld klopt.
Hoe onverschillig Stoïcijnen ook lijken, het zijn juist mensen die enorme waarde hechten aan het leven. Ze maken het leven alleen zo belangrijk, dat ze zich niet willen laten leiden door hun emoties. Ze hebben net zoveel emoties als ieder ander, maar hebben geleerd hoe zie hier effectief mee om kunnen gaan.
Ik ben inmiddels van mening dat iedereen zich moet verdiepen in het stoïcisme. Het zou ieder leven en de wereld een stuk mooier maken. Maar voordat ik in de drie belangrijkste redenen met je duik waarom je moet starten met stoïcisme. Eerst heel kort wat het stoïcisme nou eigenlijk is.
Wat is het stoïcisme?
Het stoïcisme is een levenswijze die de wijsheid en kracht biedt te kunnen omgaan met de uitdagingen die het leven met zich meebrengt.
Het stoïcisme is ontstaan in de hoogtijdagen van de Griekse oudheid, waarin meerdere filosofische stromingen en scholen ontstonden. Het stoïcisme was een van die scholen, maar had twee belangrijke verschillen met de anderen:
- Het stoïcisme draaide specifiek om het goede leven en hoe dat eruit moet zien.
- Het stoïcisme focust zich op de praktijk en niet op het nadenken. Zo wordt het stoïcisme ook wel een praktische filosofie genoemd.
Door deze unieke insteek werd het stoïcisme populair onder alle lagen van de samenleving. De meest bekende Stoïcijnen die wij vandaag de dag kennen uit de oudheid komen voornamelijk uit de Romeinse tijd. De reden hiervoor is dat de teksten uit die tijd bewaard zijn gebleven.
De meest bekende teksten zijn van de dagboeken van Marcus Aurelius: “Meditations”. Zijn werk is tot de dag van vandaag populair. Aurelius was één van de beste keizers die het Romeins rijk heeft gekend en uitgesproken Stoïcijn. Zijn enorme succes heeft hij grotendeels te danken aan deze filosofie.
De belangrijkste les die het stoïcisme meegeeft, is dat we onderscheid moeten maken tussen twee zaken in het leven: (1) de onderdelen in het leven waar we invloed op hebben en (2) waar we geen invloed op hebben.
Verder gebruikten de Stoïcijnen vele oefeningen om tot een krachtige mindset te komen. Bijvoorbeeld het bewust nadenken over angsten om ze zo te overwinnen.
Dat is het stoïcisme in het kort. Maar waarom zou je meer van deze filosofie moeten leren kennen? Daarvoor heb ik drie belangrijke redenen.
1. stoïcisme is dé praktische filosofie voor het goede leven die zichzelf duizenden jaren heeft bewezen
In alle jaren op school en studie heb ik ontzettend veel geleerd om succesvol te kunnen functioneren in de maatschappij. Een voorbeeld van een aantal lessen die ik helaas heb gemist:
- Hoe je omgaat met tegenslagen
- Hoe je omgaat met emoties
- Hoe je zorgt voor zelfbeheersing
- Hoe je het meeste uit je dagen haalt
Samengevat: ik ben klaargestoomd om een goed burger te zijn, maar heb niets meegekregen over hoe je een goed leven vormgeeft. Dat vind ik het grootste gebrek aan ons schoolsysteem.
Als je het niet op school meekrijgt, dan heb je grofweg twee andere opties waar je kan zoeken naar ‘het goede leven’:
- Filosofen en hun werken bestuderen
- De ‘zelfhulp wereld’ induiken
Beide opties hebben helaas grote beperking, waardoor je hét antwoord voor een goed leven niet snel zult vinden.
Mocht je het werk weleens hebben gelezen van een filosoof, dan merk je dat het een studie vraagt om het te begrijpen. De filosofische werken behandelen de belangrijke thema’s van het leven, maar ze bieden geen handvatten voor de praktijk. Leuk dat een filosoof misschien het antwoord heeft, maar als die het niet simpel kan overdragen, dan heb je hier niets aan.
De zelfhulp wereld biedt daarentegen wel concrete handvatten. Alleen loop je daar tegen een ander probleem aan: wat moet je geloven van al die magische verhalen? Je komt goeroes tegen die gouden bergen geloven, maar waar geen onderbouwing voor is te vinden.
Bestaat er dan iets voor ‘het goede leven’, die deze problemen niet heeft?
Ja, dat is waar het stoïcisme om de hoek komt kijken. Een filosofie die volledig in het teken staat van het goede leven, praktisch toepasbaar is én zichzelf duizenden jaren heeft bewezen (en tegenwoordig zelfs door wetenschap onderbouwd). Een unieke combinatie die je niet terugziet in andere filosofieën of hedendaagse zelfhulp.
Wat je bijvoorbeeld bij hedendaagse zelfhulp al snel kan afvragen is: wil deze persoon vooral geld verdienen of mij daadwerkelijk verder helpen? En ondanks de goede bedoelingen van een ‘goeroe’, moet deze persoon natuurlijk ook zijn brood verdienen.
Het stoïcisme heeft hier geen last van. De werken van de Stoïcijnen zijn nooit bedoeld voor een hippe cursus of überhaupt voor publicatie.
Neem bijvoorbeeld het werk van Marcus Aurelius. Al zijn teksten schreef hij als een dagboek aan zichzelf. Het was nooit het idee dat het vandaag door jou gelezen zou worden. Hij hoefde er ook zeker geen geld mee te verdienen. Zijn enige doel was advies geven aan zichzelf.
Wat het stoïcisme helemaal geschikt maakt is dat het enorme gelijkenissen heeft met de hedendaagse wetenschap van de psychologie. De oefeningen die de Stoïcijnen voorschreven zie je terugkomen in wat de positieve psychologie voorschrijft. Er is zelfs nu direct onderzoek wat laat zien dat stoïcisme daadwerkelijk een grote impact maakt op je leven.
Reden 2: stoïcisme brengt je een extreem krachtige mindset
Stel je eens voor. Je bent de keizer van de hele wereld. Je kan letterlijk alles doen wat je wilt. Alles wordt voor je geregeld, elke wens kan uitkomen. Je kan elk genot najagen wat je maar wilt. De wereld ligt aan je voeten.
Hoe lang zou je het volhouden om constant de juiste te maken? Hoe lang kan je jouw menselijke behoeftes aan de kant zetten voor het ‘grote goed’?
De geschiedenis laat zien dat vrijwel geen enkel mens dit lang volhoudt. De boeken staan vol met voorbeelden van wereldleiders die vroeg of laat de fout in gingen. De bekende uitspraak is niet voor niets dat succes vroeg of laat naar je hoofd stijgt.
Toch is er een keizer uit het verleden die precies dat deed wat onmogelijk lijkt. Niet voor een korte periode, nee dat 19 jaar lang. Zijn naam noemde ik eerder al: Marcus Aurelius, een van de beste en meest gerespecteerde keizers die het Romeinse rijk gekend heeft.
Aurelius werd al van jongs af aan opgeleid om keizer te worden. Hij werd letterlijk klaargemaakt om het goede te doen en er werd constant gewerkt aan een juiste mindset. De filosofie die hij daarvoor omarmde was het stoïcisme.
Inmiddels is de lijst van succesvolle Stoïcijnen een stuk langer. Allemaal danken ze hun succes aan hun mindset, die zij hebben verkregen door het beoefenen van het stoïcisme.
Als je start met het beoefenen van het stoïcisme werk je dus toe naar een extreem krachtige mindset. Het zorgt voor discipline en zelfbeheersing. Het bereid je voor op tegenslagen en helpt je ermee omgaan.
En mocht het je dan toch allemaal voor de wind gaan en succes na succes volgen, dan helpt het je om bescheiden te blijven en je voetjes op de grond te houden.
Reden 3: stoïcisme biedt een alternatieve weg naar geluk in onze consumptiemaatschappij
We leven in een maatschappij waarin de focus ligt op consumeren. Succes wordt door velen gemeten aan vermogen en spullen.
Ik hoef je waarschijnlijk niet uit te leggen dat je niet blijvend gelukkig wordt van consumeren. Ja, je bent dolgelukkig na het kopen van je eerste auto, maar na korte tijd zit je in je hoofd al in je volgende auto. Het geluk lijkt daarmee altijd voor je uit te schuiven.
Ondanks dat we weten dat we niet gelukkig worden door spullen, blijven we er toch onbewust in geloven. En mocht je dat geloof verliezen, dan zijn er genoeg advertenties die je overtuigen om het toch nog eens te proberen.
Onze hele maatschappij is gericht op consumeren, dat is wat onze economie laat groeien. Stoppen we met consumeren? Dan stopt de economie, wat we natuurlijk niet laten gebeuren.
Doordat onze hele maatschappij is gebouwd op consumeren, is het ontzettend lastig om er niet in te geloven. Je moet wel heel sterk in je schoenen staan wil je er niet door gegrepen worden.
Tegenwoordig bestaat er een hele beweging die hier tegenin gaat: het minimalisme. Hierin wordt gepredikt dat je afstand moet doen van al je spullen. Alles wat jouw geluk in de weg staat is namelijk wat je koopt.
“Wij hebben de oplossing!”, zeggen de minimalisten. “Alles het raam uit kieperen!”
Of voor de echte aanbidders van het minimalisme: “alles het raam uitkieperen? Nee, je hebt als minimalist geen huis nodig en daarom ook geen raam om je spullen uit te gooien. Als je gelukkig wilt zijn moet je in de natuur leven!”
Waarbij het minimalisme een mooi tegengewicht biedt aan het consumeren, denk ik dat het nieuwe problemen met zich meebrengt.
Minimalisten zijn nog steeds bezig met ‘meer’. Ze willen graag meer van minder spullen. Hoe minder spullen hoe beter. De focus ligt zo nog steeds op spullen (ook al is het minder) én het maximaliseren van de uitkomst (ook al is gericht op steeds minder).
Het stoïcisme biedt de uitkomst voor de tekortkomingen van het minimalisme. Ze lijken vanaf de buitenkant sterk op elkaar. Een Stoïcijn en een minimalist geven beiden weinig om spullen. Alleen waar een minimalist focust op spullen, zal een Stoïcijn daar niet eens mee bezig zijn. Weinig spullen hebben is bij een Stoïcijn een logisch gevolg en niet een bewuste keuze.
Een Stoïcijn is alleen bezig met zaken waar die invloed op heeft. Spullen horen daar niet bij. Zo sprak de bekende Stoïcijn Epictetus:
“Zeg nooit dat je iets verloren bent, maar dat je het hebt teruggegeven.”
Wat Epictetus daarmee bedoelde is dat we geen invloed hebben op fysieke zaken buiten onszelf. Het heeft daarom ook geen zin om ons eigenaar te zien van iets, maar als iemand die het leent. Op die manier zijn we altijd dankbaar dat we het nu hebben, omdat we het niet zien als vanzelfsprekend. Mochten we het dan uiteindelijk kwijtraken, dan is het makkelijker loslaten.
Door het stoïcisme te beoefenen leer je dus veel beter omgaan met alle spullen om je heen. Je leert dankbaar zijn voor wat je hebt, want het is niet vanzelfsprekend dat je het hebt.
Raak je iets kwijt? Geen probleem, je bent dankbaar dat je het tot die tijd mocht lenen. Het was nooit jouw bezit.
Het maakt voor een Stoïcijn dan ook niet uit hoeveel spullen die heeft. Een Stoïcijn vindt het veel belangrijker hoe die kijkt naar de spullen. Alleen op die manier kan je echt gelukkig worden en een goed leven leiden.
Ik denk dat het stoïcisme de weg is naar geluk in onze consumptiemaatschappij. Niet je er vol tegen verzetten zoals een minimalist.
“Je kan de consumptiemaatschappij niet wegnemen, dus waarom je er zo druk over maken?”, zou een Stoïcijn zeggen.
Het stoïcisme leert je omgaan met je eigen impulsen en behoeftes, zodat je niet zomaar aankopen doet. En het leert je niet gehecht te raken aan je spullen. Zo kan je perfect functioneren in de consumptiemaatschappij.
En nu? Hoe begin ik met dat stoïcisme?
Goede vraag! Dat is precies waar het om draait binnen het stoïcisme: actie!
Mijn advies is om in ieder geval een boek over het stoïcisme te lezen. Er zijn een aantal schrijvers die het stoïcisme heel mooi hebben weten samen te vatten. Mijn top drie:
- Het obstakel is de weg van Ryan Holiday
- A guide to the good Life van William b. Irvine
- The little book of Stoicism van Jonas Salzgeber
Lees één van deze drie en je kan direct aan de slag. De kracht van stoïcisme zit niet zozeer in meer kennis erover opdoen, maar vooral de kennis en oefeningen blijven herhalen.
Je hoeft het niet te leren, je moet het leren leven.
Net als sporten is het stoïcisme niet iets wat je even een paar keer intensief doet en erna nooit meer. Het is iets waar je op geregelde basis aan werkt. Zo lees ik elke ochtend een stuk vanuit het stoïcisme in mijn ochtendroutine. Zo word ik elke dag een stukje beter en blijf ik mijzelf bijsturen waar nodig.
Een mooie gewoonte die je direct kan toevoegen aan je dagelijks leven. Elke ochtend een kort stukje lezen en zo het stoïcisme toepassen in je leven. Succes!
